Met het stellen van vragen zijn wetenschappers op zoek naar wat waar is. Maar wat is er eigenlijk waar?
Nu ik kinderen heb denk ik daar vaak over na.
Waarom?
Precies, daarom! “Waarom?”
Die vraag hoor je ongeveer 3,5 miljoen keer per dag. En hoe vaker je de vraag stelt, hoe moeilijker hij te beantwoorden wordt.
Ik las laatst voor:
De aarde staat 150 miljoen kilometer van de zon af.
Mijn reactie: zo, dat is ver.
De reactie van mijn zoon: hoe weten ze dat?
Ja. Hoe weet je dat? Heeft iemand een meetlintje naar de zon gelegd?
Nee hoor, daar heb je mooie methodes voor.
Maar daar gaat het niet om. Want hoe weet ik dat die methodes kloppen? Ik heb ze zelf nooit uitgevoerd of nagerekend. Hoe weet ik dan dat het waar is? Het is waar omdat ik aanneem dat degene die het mij vertelt, de waarheid spreekt. Dat hij het wél uitgezocht heeft.
Wat is dan waar?
Waar is wat we met elkaar afspreken dat waar is.
Niet meer, en niet minder.
De waarheid is een aanname
De aarde staat op 150 miljoen kilometer afstand van de zon omdat wij het er over eens zijn dat dat zo is.
De aarde draait om de zon omdat jij mij dat verteld hebt.
De aarde is rond omdat wij dat afgesproken hebben.
Zolang ik dat niet zelf gecontroleerd heb, is het ook niet meer dan een afspraak.
Omdat je geen tijd hebt om alle uitspraken van anderen te controleren, moet je een hoop aannemen.
Bijvoorbeeld dat het heet en droog is in de Sahara.
Of dat de Sahara überhaupt bestaat.
Zo bestaat 99% van mijn wereldbeeld uit aannames. Dingen waar ik van uit ga dat ze zo in elkaar zitten, maar nooit zelf gecontroleerd heb.
Sociaal bewijs
Hoe meer mensen ergens van overtuigd zijn (of lijken te zijn), hoe groter de kans dat jij zult zeggen dat je het er mee eens bent. Dat fenomeen heet social proof.
Vroeger was er per dorp maar één persoon die riep dat de zon opkwam omdat de haan kraaide.
Dat was de dorpsgek.
Hij was de dorpsgek omdat de rest van het dorp het niet met zijn alternative facts eens was. Zij hadden een andere werkelijkheid (of waarheid). Zij waren met honderd, hij was alleen.
Omdat hij alleen was, was hij geen social proof en had bij voorbaat ongelijk. Zelfs als hij gelijk had.
De rest was het er namelijk over eens dat een enorme mestkever de zon over de hemel heen rolde.
Tegenwoordig is het heel makkelijk om iemand te vinden die het met je eens is. Sterker nog, social media vinden die mensen automatisch voor jou. Klimaatverandering een leugen? Kijk, 10 artikelen over de klimaathoax. Vaccinaties levensgevaarlijk? Hier 20 artikelen over big pharma.
Ik denk dat door deze rol van de social media de ’twijfelaars’ en alternative facts de laatste tijd zoveel in het nieuws zijn. Filter bubbels leveren social proof, zelfs van dingen die maar door weinig mensen geloofd worden.
Darwin en de dorpsgek
Ik wil niet zeggen dat vaccinatietwijfelaars dorpsgekken zijn. Maar eigenlijk ook wel.
Om wereldbeelden te veranderen moet er namelijk eerst een dorpsgek zijn die iets anders roept dan de rest.
Zo ging dat met Copernicus (heliocentrisme), Darwin (evolutie) en Einstein (relativiteit). Een idee (waarheid) moet een kritische massa aanhangers hebben voordat het grote publiek overtuigd wordt.
Voordat het ‘echt waar’ is.
Wat is dan het verschil tussen Darwin en vaccinatietwijfelaars?
Darwin had sterkere argumenten. Argumenten die veel moeilijker omver te gooien zijn. Dat komt doordat ze gebaseerd waren op de wetenschappelijke methode.
Zijn de argumenten daarom waar?
Nee, we hebben met z’n allen besloten dat ze waar zijn.
En de argumenten blijven alleen maar zo lang waar totdat iemand met nóg overtuigendere argumenten langskomt, en een nieuwe waarheid begint.
Twee kanten
De twijfelaars en ontkenners worden vaak weggezet als idioten. Vaak denken mensen dat als je de twijfelaars maar voldoende feiten geeft, ze vanzelf het licht zullen zien.
Helaas denkt de twijfelaar daar precies hetzelfde over:
They are fully literate in concepts like bias and in the importance of interrogating sources. They believe very much in the power of persuasion and the dangers in propaganda and a great many of them believe that we are the ones who have been behaving uncritically and who have been duped. They think that we are the unbelieving victims of fraud. (bron)
Veel van hen leven écht in een andere werkelijkheid. En je kunt met ze praten wat je wilt, maar overtuigen zal niet makkelijk zijn.
Ik kan jou er ook niet even van overtuigen dat de aarde plat is.
